آمپول های ویتامین در دوران شیمی درمانی
در دوران سخت شیمی درمانی، هر توصیه ای که نویدبخش افزایش انرژی، کاهش ضعف و تقویت عمومی بدن باشد، بسیار وسوسه انگیز به نظر می رسد.
یکی از رایج ترین و محبوب ترین این توصیه ها که اغلب به صورت دهان به دهان از طرف دوستان، خانواده یا حتی برخی از کادر درمان منتقل می شود، تزریق آمپول های ویتامین، به ویژه «نوروبیون» (ترکیبی از ویتامینهای B1, B6, B12)، ب کمپلکس و ویتامین B12 است!
باور عمومی این است که این تزریقات میتوانند مانند یک «دوپینگ انرژی» عمل کرده و به بیمار کمک کنند تا عوارض درمان را راحتتر تحمل کند.
- اما آیا این باور رایج، ریشه در واقعیتهای علمی دارد؟
- آیا تزریق ویتامین در حین شیمی درمانی یک اقدام مفید و بیخطر است یا می تواند یک مداخله غیرضروری و بالقوه مضر باشد؟
پاسخ به این سوال، بسیار پیچیده تر از یک بله یا خیر ساده است و نیازمند درک عمیق تری از شرایط بدن در طول درمان سرطان است.
اصل اساسی که باید راهنمای تمام تصمیمات شما باشد، این است:
تزریق ویتامین یک روش درمانی است، نه یک مکمل تقویتی عمومی. استفاده از آن در بیماران تحت شیمیدرمانی به هیچ عنوان یک اقدام روتین و همگانی نیست و تنها در شرایط بسیار خاص پزشکی، پس از تشخیص قطعی کمبود و با دستور مستقیم پزشک انکولوژیست، مجاز است.
این مقاله از سایت خانم دکتر میرزایی مقدم متخصص شیمی درمانی در تهران، به شما بیماران و همراهان عزیز کمک می کند تا تفاوت میان باورهای رایج و شواهد علمی را بهتر درک کنید.
باورهای رایج: چرا این آمپول ها اینقدر محبوب هستند؟
محبوبیت آمپول های ویتامین از چند باور ریشه دار نشأت می گیرد:
باور ۱: “انرژی زای فوری است.”
خستگی و ضعف (Fatigue)، شایع ترین عارضه جانبی شیمی درمانی است. بیماران به دنبال راهی سریع برای بازیابی انرژی خود هستند و تزریق ویتامین به نظر یک راه حل فوری می رسد!
-
واقعیت
خستگی ناشی از شیمی درمانی یک پدیده چندعاملی و پیچیده است. این خستگی به دلیل تأثیر داروها بر سلول های خونی (ایجاد کم خونی)، تجمع مواد زائد در بدن، استرس روانی، درد و بی خوابی ایجاد می شود. این نوع خستگی، با خستگی ناشی از کمبود ویتامین در یک فرد سالم، کاملا متفاوت است. در اکثر قریب به اتفاق موارد، تزریق ویتامین B هیچ تأثیر قابل توجهی بر این نوع خستگی پیچیده ندارد، مگر آنکه یک کم خونی شدید ناشی از کمبود B12 به طور همزمان وجود داشته باشد که توسط آزمایش خون اثبات شده باشد.
باور ۲: “سیستم ایمنی را تقویت می کند.”
بیماران نگران ضعف سیستم ایمنی خود در برابر عفونت ها هستند و تصور می کنند دوز بالای ویتامین می تواند سیستم دفاعی بدن را قوی تر کند!
-
واقعیت
درحالی که ویتامین ها برای عملکرد طبیعی سیستم ایمنی ضروری هستند، تزریق دوزهای بالا (فراتر از نیاز بدن) در حین شیمی درمانی، تأثیر جادویی بر تقویت آن ندارد. ضعف سیستم ایمنی در این دوره، عمدتا به دلیل سرکوب مغز استخوان توسط داروهای شیمی درمانی و کاهش تولید گلبول های سفید است. این اثر قدرتمند دارویی را نمی توان با یک آمپول ویتامین ساده خنثی کرد. ایمن ماندن از عفونت ها نیازمند رعایت بهداشت و پیروی از دستورات پزشک است، نه تزریقات غیرضروری!
چه زمانی تزریق ویتامین یک ضرورت پزشکی است، نه یک انتخاب؟
با تمام این تفاسیر، موقعیت های پزشکی کاملا مشخصی وجود دارد که در آن ها تزریق ویتامین نه تنها مفید، بلکه ضروری است. که این شرایط عبارتند از:
۱- کمبود شدید ویتامین و مشکلات جذب (Malabsorption)
برخی از انواع سرطان مانند سرطان معده یا سرطان روده، یا جراحی های دستگاه گوارش، می توانند توانایی بدن برای جذب ویتامین های کلیدی، به ویژه ویتامین B12، را از بین ببرند.
همچنین، تهوع و استفراغ شدید و طولانی مدت ناشی از شیمی درمانی می تواند منجربه سوء تغذیه و کمبودهای جدی شود. در این موارد که آزمایش خون به وضوح سطح بسیار پایین ویتامین را نشان می دهد، تزریق بهترین و موثرترین راه برای رساندن ویتامین به بدن است، زیرا دستگاه گوارش را دور می زند.
۲- انواع خاصی از کم خونی
کمخونی مگالوبلاستیک که به دلیل کمبود شدید ویتامین B12 یا اسید فولیک رخ می دهد، نیازمند درمان فوری با تزریق است تا بدن بتواند گلبول های قرمز سالم تولید کند. این تشخیص نیز فقط با آزمایش خون مسجل می شود.
۳- نوروپاتی محیطی (آسیب اعصاب)
برخی داروهای شیمی درمانی (مانند پلاتین ها و تاکسان ها) می توانند به اعصاب محیطی در دست ها و پاها آسیب زده و علائمی مانند بی حسی، گزگز و درد ایجاد کنند. شواهد علمی در مورد اثربخشی ویتامین های گروه B برای پیشگیری یا درمان این عارضه، متناقض و ضعیف است.
نکته بسیار مهم و خطرناک این است که… تزریق دوزهای بالای ویتامین B6 نه تنها کمکی نمی کند، بلکه خود می تواند باعث ایجاد یا تشدید نوروپاتی شود! پس بنابراین، هرگونه مداخله در این زمینه باید منحصرا توسط پزشک انکولوژیست مدیریت شود.
خطرات و ملاحظات کلیدی
تزریق خودسرانه ویتامین توسط خود فرد در حین شیمی درمانی باتوجه به اینکه در بهترین کلینیک شیمی درمانی در تهران تحت نظر می باشد، می تواند خطرات جدی زیر را به همراه داشته باشد:
- تداخل با اثربخشی درمان: همانطور که در مقاله قبل اشاره شد، برخی ویتامین ها در دوزهای بالا، به ویژه ویتامین C تزریقی، خاصیت آنتی اکسیدانی قوی دارند. از آنجایی که مکانیسم اثر برخی داروهای شیمی درمانی و رادیوتراپی بر پایه ایجاد استرس اکسیداتیو در سلول سرطانی است، این تئوری وجود دارد که آنتی اکسیدان ها ممکن است از سلولهای سرطانی محافظت کرده و اثر درمان را کم کنند! همچنین، اسید فولیک (یکی از ویتامین های گروه B) می تواند با عملکرد داروی مهمی مانند «متوترکسات» تداخل داشته باشد.
- پنهان کردن علائم یک مشکل جدی: اگر خستگی شدید شما ناشی از کم خونی پیشرونده، عفونت، مشکلات تیروئید یا افسردگی باشد، تزریق ویتامین و ایجاد یک حس بهبودی کاذب و موقت، ممکن است باعث شود شما و پزشکتان دیرتر متوجه علت اصلی شده و درمان آن به تعویق بیفتد.
- مسمومیت ویتامینی: برخلاف تصور عمومی، ویتامین های محلول در آب مانند ویتامین B نیز در دوزهای بسیار بالا می توانند سمی باشند. مثال بارز آن، آسیب عصبی ناشی از دوز بالای ویتامین B6 است.
سخن پایانی پزشک
خستگی و ضعف در دوران شیمی درمانی واقعی و بسیار آزاردهنده است، اما راه حل آن در تزریقات ویتامین رایج و بدون نسخه نیست! این آمپول ها داروهای درمانی برای شرایط خاص پزشکی هستند، نه یک نوشیدنی انرژی زای تقویتی! باور به اینکه این تزریقات به طور روتین برای همه بیماران مفید است، توسط شواهد محکم علمی پشتیبانی نمی شود و گاهی خطرات بالقوه آن، بیشتر از فواید احتمالی اش است.
“ جهت مشاوره و یا درخواست نوبت حضوری دکتر مریم میرزایی مقدم متخصص انکولوژی، رادیوتراپی و شیمی درمانی با شماره های ۰۲۱۸۶۱۲۶۱۹۳ ـ ۰۲۱۸۶۱۲۶۳۹۵ و اینستاگرام ایشان در ارتباط باشید “
بدون دیدگاه