واکسن هپاتیت B و پیشگیری از سرطان کبد در افراد

سرطان کبد، یک بیماری قابل پیشگیری و نقش حیاتی واکسن هپاتیت B  

آیا می‌ دانستید یکی از علل اصلی ابتلا به سرطان کبد در سراسر جهان، نه سبک زندگی و نه ژنتیک، بلکه یک عفونت ویروسی خاموش است که می‌ توان به سادگی از آن پیشگیری کرد؟

ویروس هپاتیت B (HBV)، یک «دشمن خاموش» است که می‌ تواند سال‌ ها بدون هیچ علامت مشخصی در بدن باقی بماند و به آرامی به کبد، این عضو حیاتی و پرکار، آسیب بزند. این آسیب مزمن، در نهایت می‌ تواند زمینه را برای بروز یکی از جدی‌ ترین سرطان‌ ها، یعنی سرطان سلول‌ های کبدی (Hepatocellular Carcinoma) فراهم کند.

اما در این داستان یک قهرمان وجود دارد: واکسن هپاتیت B

این واکسن، که به حق یکی از بزرگترین دستاوردهای پزشکی قرن بیستم و اولین واکسن “ضد سرطان” در جهان محسوب می‌ شود، سپری ایمن و موثر برای محافظت از شما و عزیزانتان در برابر این مسیر خطرناک است.

در این مقاله از سایت خانم دکتر مریم میرزایی مقدم به شما عزیزان توضیح می‌ دهیم که این ویروس چگونه به سرطان منجر می‌ شود و چرا واکسیناسیون، یک اقدام حیاتی برای پیشگیری از سرطان کبد است…

هپاتیت B چیست و چگونه به کبد آسیب می‌ رساند؟

هپاتیت B یک بیماری عفونی است که توسط ویروس هپاتیت B ایجاد می‌ شود و به طور خاص سلول‌ های کبد را مورد هدف قرار می‌ دهد. این ویروس از طریق تماس با خون یا مایعات بدن فرد آلوده منتقل می‌ شود مانند انتقال از مادر به نوزاد، تماس جنسی یا استفاده از سرنگ مشترک.

عفونت هپاتیت B دو چهره دارد:

• عفونت حاد

یک بیماری کوتاه‌ مدت که در بزرگسالان سالم، سیستم ایمنی بدن اغلب بر آن غلبه می‌ کند و ویروس را پاکسازی می‌ نماید.

• عفونت مزمن

خطر اصلی در اینجاست! اگر سیستم ایمنی نتواند ویروس را در ۶ ماه اول از بین ببرد، عفونت به حالت مزمن در می‌ آید. این حالت به ویژه در نوزادان و کودکانی که در سنین پایین به ویروس آلوده می‌ شوند، شایع‌ تر است.

فرد مبتلا به هپاتیت B مزمن، ممکن است تا سال‌ ها هیچ علامتی نداشته باشد، اما ویروس به طور مداوم در کبد او فعال است و به سلول‌ های کبدی آسیب می‌ زند.

التهاب مزمن تا سرطان کبد

برای درک ارتباط مستقیم هپاتیت B با سرطان کبد، این مسیر چند مرحله‌ ای را تصور کنید:

مرحله ۱: التهاب مزمن (Chronic Inflammation)

حضور دائمی ویروس در کبد، سیستم ایمنی را وادار به مبارزه بی‌ وقفه می‌ کند. این جنگ طولانی‌ مدت، یک التهاب دائمی در بافت کبد ایجاد می‌ کند. سلول‌ های کبدی به طور مداوم درحال تخریب و بازسازی خود هستند.

مرحله ۲: فیبروز و سیروز کبدی (Fibrosis and Cirrhosis)

این چرخه معیوب تخریب و بازسازی در طول سالیان دراز، باعث ایجاد بافت اسکار (زخم) در کبد می‌ شود که به آن «فیبروز» می‌ گویند. با پیشرفت فیبروز، بافت سالم کبد جای خود را به بافت سخت و ناکارآمد اسکار می‌ دهد که این حالت شدید را «سیروز» می‌ نامند. سیروز عملکرد طبیعی کبد را مختل می‌ کند.

مرحله ۳: سرطان سلول کبدی (Hepatocellular Carcinoma – HCC)

کبد سیروتیک و ملتهب، یک زمین حاصل‌ خیز برای جهش‌ های ژنتیکی و رشد کنترل‌ نشده سلول‌ هاست. ویروس هپاتیت B همچنین می‌ تواند مستقیما DNA سلول‌ های کبد را تغییر دهد و آن‌ ها را به سمت سرطانی شدن سوق دهد. در نهایت، در بخشی از این بافت آسیب‌ دیده، تومورهای سرطانی شکل می‌ گیرند.

واکسن هپاتیت B و عملکرد آن در بدن

خوشبختانه، ما راهی بسیار موثر برای شکستن این زنجیره خطرناک در همان حلقه اول داریم. واکسن هپاتیت B سیستم ایمنی بدن شما را برای مقابله با ویروس، آموزش می‌ دهد.

این واکسن حاوی ویروس زنده یا ضعیف‌ شده نیست! بلکه تنها شامل یک جزء بی‌ خطر از سطح ویروس (یک پروتئین به نام HBsAg) است. وقتی این پروتئین وارد بدن می‌ شود، سیستم ایمنی آن را به عنوان یک عامل بیگانه شناسایی کرده و شروع به تولید پادتن (آنتی‌ بادی) علیه آن می‌ کند. این پادتن‌ ها در بدن باقی می‌ مانند و یک حافظه ایمنی ایجاد می‌ کنند.

حال، اگر در آینده ویروس واقعی هپاتیت B وارد بدن شما شود، سیستم ایمنی شما که از قبل آماده و مجهز است، بلافاصله آن را شناسایی کرده و قبل از اینکه ویروس فرصت تکثیر و آسیب رساندن به کبد را پیدا کند، آن را از بین می‌ برد.

اثربخشی این واکسن در پیشگیری از عفونت، بیش از ۹۵٪ است و ایمنی آن برای تمام گروه‌ های سنی، از نوزادان تا بزرگسالان، به اثبات رسیده است.

❓ چه کسانی باید واکسینه شوند؟

برنامه واکسیناسیون علیه هپاتیت B یک استراتژی جهانی برای ریشه‌ کن کردن این بیماری و سرطان ناشی از آن است. گروه‌های هدف اصلی عبارتند از:

• نوزادان

مهم‌ ترین گروه هدف، در ایران و بسیاری از کشورهای جهان، اولین دوز واکسن در بدو تولد تزریق می‌ شود. این کار از انتقال ویروس از مادر به کودک و ایجاد عفونت مزمن در آسیب‌ پذیرترین سن، جلوگیری می‌ کند.

• کودکان و نوجوانان زیر ۱۹ سال

تمام کودکانی که در نوزادی واکسینه نشده‌ اند، باید این واکسن را دریافت کنند.

• بزرگسالان

هر فرد بزرگسالی که واکسینه نشده است، می‌ تواند و باید این واکسن را دریافت کند. به ویژه افراد در معرض خطر بالاتر مانند کارکنان نظام سلامت، افراد دیالیزی، مبتلایان به بیماری‌ های مزمن کبدی و افرادی که با فرد مبتلا به هپاتیت B زندگی می‌ کنند، باید حتما واکسینه شوند.

واکسیناسیون کامل معمولا شامل ۳ دوز است که در یک دوره ۶ ماهه تزریق می‌ شود و می‌ تواند ایمنی مادام‌ العمر در بدن فرد ایجاد کند.

سخن پایانی: یک انتخاب ساده برای یک عمر سلامتی

سرطان کبد یک بیماری سخت و پیچیده است، اما بخش بزرگی از آن که به هپاتیت B مرتبط است، به سادگی قابل پیشگیری است. واکسن هپاتیت B یک نمونه درخشان از قدرت علم پزشکی در پیشگیری از بیماری‌ هاست. با واکسینه کردن خود و فرزندانتان، نه تنها از کبد آن‌ ها در برابر یک عفونت خطرناک محافظت می‌ کنید، بلکه به طور مستقیم، ریسک ابتلای آن‌ ها به سرطان کبد در آینده را به شدت کاهش می‌ دهید.

“ جهت مشاوره و یا درخواست نوبت حضوری دکتر مریم میرزایی مقدم متخصص انکولوژی، رادیوتراپی و شیمی درمانی با شماره های ۰۲۱۸۶۱۲۶۱۹۳ ـ ۰۲۱۸۶۱۲۶۳۹۵ و اینستاگرام ایشان در ارتباط باشید “