جلسه اول رادیوتراپی (پرتودرمانی) + الزامات و تجربه بیماران

تمامی موارد از منابع معتبر و علمی، مقالات منتشر شده در مجلات پزشکی، سازمان ‌های بهداشت جهانی (WHO)، موسسات ملی سلامت (NIH)، انجمن سرطان امریکا (ACS) و مصاحبه های اشخاص حقیقی گردآوری شده اند.

 

تعریف کوتاهی از رادیوتراپی سرطان

رادیوتراپی یا پرتودرمانی یک روش درمانی است که از پرتوهای پرانرژی، مانند اشعه ایکس، برای نابود کردن یا کوچک کردن تومورها و سلول‌ های سرطانی استفاده می‌ شود. این درمان ممکن است به صورت خارجی (پرتوهای تابیده شده از دستگاه‌ های خاص در خارج از بدن) یا پرتودرمانی داخلی براکی تراپی (دریافت پرتو داخل بدن، مانند درمان سرطان پروستات) انجام شود. رادیوتراپی می‌ تواند به تنهایی یا همراه با درمان‌ های دیگر مانند جراحی یا شیمی‌ درمانی برای درمان سرطان‌ ها به کار رود.

 

الزامات قبل از شروع رادیوتراپی

قبل از شروع رادیوتراپی توسط بهترین متخصص رادیوتراپی در تهران، بیماران باید مراحل مختلفی را طی کنند تا از موفقیت در درمان و جلوگیری از عوارض جانبی غیرضروری اطمینان حاصل شود. الزامات مهم عبارتند از:

• ارزیابی دقیق وضعیت بیمار

پزشک باید بررسی کاملی از وضعیت بیمار، نوع سرطان، محل و مرحله آن انجام دهد. این ارزیابی می‌ تواند شامل آزمایش‌ های خون، تصویربرداری‌ هایی مانند سی‌ تی‌ اسکن، MRI یا PET-CT باشد تا مشخص شود که کدام ناحیه از بدن باید تحت درمان قرار گیرد. این مرحله بسیار مهم است زیرا رادیوتراپی باید دقیقا برروی تومور و ناحیه مورد نظر متمرکز شود و به بافت‌ های سالم اطراف آسیب نرساند.

• برنامه‌ ریزی دقیق درمان

پس از ارزیابی، پزشک متخصص انکولوژی در تهران باید یک برنامه درمانی دقیق برای بیمار تنظیم کند. در این برنامه، نوع پرتوها، دوز مورد نیاز و تعداد جلسات مشخص می‌ شود. برنامه‌ ریزی دقیق می‌ تواند از بروز عوارض جانبی و آسیب به بافت‌ های سالم جلوگیری کند.

• مارک‌ گذاری بدن بیمار

برای اطمینان از دقت در درمان و انجام پرتودرمانی در همان نقطه هر بار، پزشکان ممکن است مارک‌ هایی روی پوست بیمار قرار دهند. این مارک‌ ها می‌ توانند به شکل نقطه‌ های کوچک روی پوست باشند تا به دستگاه رادیوتراپی کمک کنند تا ناحیه دقیق درمان مشخص شود.

• آموزش بیمار

پیش از شروع رادیوتراپی، بیمار باید اطلاعات کاملی در مورد نحوه انجام درمان، مدت زمان آن، اثرات جانبی احتمالی و اقدامات پیشگیرانه دریافت کند. آموزش بیمار کمک می‌ کند تا او بهتر با روند درمان آشنا شود و اضطراب‌ های ناشی از درمان را کاهش دهد.

• حمایت روانی

رادیوتراپی ممکن است برای برخی از بیماران تجربه‌ ای استرس‌ زا باشد. مشاوره روانی قبل از درمان و در حین آن می‌ تواند به کاهش نگرانی‌ ها و اضطراب‌ های بیمار کمک کند. بیمار باید از حمایت‌ های عاطفی خانواده، دوستان و پرستاران استفاده کند.

 

مراحل جلسه اول رادیوتراپی

جلسه اول رادیوتراپی ممکن است برای بسیاری از بیماران نگران‌ کننده باشد، اما با آگاهی از روند آن، بیماران می‌ توانند احساس راحتی بیشتری داشته باشند. مراحل جلسه اول رادیوتراپی عبارتند از:

۱. ورود به مرکز رادیوتراپی

بیمار در ابتدا به مرکز رادیوتراپی که ممکن است بیمارستان یا کلینیک خاص باشد، مراجعه می‌ کند. این مراکز مجهز به دستگاه‌ های رادیوتراپی مخصوص هستند که به دقت پرتوهای درمانی را به منطقه خاصی از بدن بیمار هدایت می‌ کنند.

۲. آماده‌ سازی و مارک‌ گذاری بدن

در جلسه اول، بیمار برروی تخت درمان دراز می‌ کشد. کارشناسان رادیوتراپی و پزشک متخصص رادیوتراپی ناحیه‌ ای که باید تحت درمان قرار گیرد را تعیین کرده و بر اساس آن، مارک‌ هایی روی پوست بیمار قرار می‌ دهند. این مارک‌ ها از جنس جوهر مخصوص بوده و هیچ آسیبی به پوست وارد نمی‌ کنند.

۳. موقعیت‌ دهی دقیق بیمار

بیمار باید در موقعیت خاصی قرار بگیرد تا پرتوها به دقت به منطقه مورد نظر تابیده شوند. در این مرحله، باید از بیمار بخواهند که در طول درمان حرکت نکند، زیرا حرکت ممکن است باعث تغییر موقعیت بدن شود و دقت درمان کاهش یابد.

۴. شروع رادیوتراپی

پس از آماده‌ سازی و موقعیت‌ دهی، دستگاه رادیوتراپی شروع به تاباندن پرتوهای درمانی به ناحیه هدف می‌ کند. این مرحله معمولا ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌ کشد و در آن بیمار درحال استراحت است و هیچ دردی احساس نمی‌ کند. پرتوهای تابیده شده به تومور می‌ رسند و سلول‌ های سرطانی را هدف قرار می‌ دهند.

۵. نظارت و پیگیری

در طول درمان، پزشک متخصص انکولوژی و کارشناسان رادیوتراپی وضعیت بیمار را به دقت نظارت می‌ کنند. پس از اتمام هر جلسه، پزشک از بیمار می‌ خواهد تا برای بررسی‌ های بعدی مراجعه کند. بیشتر بخوانیم: تعداد جلسات رادیوتراپی و پرتودرمانی، هزینه و عوارض آن برای بیمار

” تعداد جلسات درمانی به نوع سرطان و برنامه درمانی بستگی دارد. “

 

 

عوارض جانبی احتمالی رادیوتراپی

رادیوتراپی می‌تواند برخی از عوارض جانبی داشته باشد که این عوارض به محل درمان، دوز پرتوها و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. جهت مطالعه بیشتر در این زمینه مطلب عوارض پرتودرمانی یا رادیوتراپی برای بیمار چیست؟ را مطالعه فرمایید. برخی عوارض شایع شامل:

• خستگی: بسیاری از بیماران در طی درمان دچار خستگی شدید می‌ شوند که ممکن است چند هفته پس از اتمام درمان نیز ادامه یابد.
• سوزش پوست: ناحیه درمان شده ممکن است دچار سوزش، قرمزی یا خشکی شود که مشابه سوختگی است. این مشکل معمولا پس از پایان درمان کاهش می‌ یابد.
• تهوع و استفراغ: برخی از بیماران ممکن است به دلیل تابش پرتوها به نواحی خاص مانند شکم، دچار تهوع یا استفراغ شوند.
• ریزش مو: اگر پرتوها به ناحیه سر تابانده شود، بیمار ممکن است دچار ریزش مو در آن قسمت شود.

 

تجربیات بیماران در جلسه اول رادیوتراپی

در این بخش به تجربه سه نفر از مبتلایان به سرطان که اولین جلسه رادیوتراپی خود را گذرانده‌ اند، اشاره می‌ شود:

❗ ۱. تجربه خانم سکینه حمیدیان (۵۴ ساله)

خانم سکینه حمیدیان پس از تشخیص سرطان پستان، برای اولین بار تحت رادیوتراپی قرار گرفت. او می‌ گوید: “زمانی که وارد اتاق رادیوتراپی شدم، بسیار مضطرب بودم. اما وقتی پزشک متخصص  به من توضیح داد که هیچ دردی احساس نخواهم کرد و فقط باید بی‌ حرکت باشم، کمی آرامش پیدا کردم. پس از تابش پرتوها، فقط کمی احساس سوزش در پوست داشتم که گویا کاملا طبیعی بود.”

خانم حمیدیان ادامه می‌ دهد: “در طول درمان، هیچگونه درد یا مشکلی نداشتم. مهم‌ ترین نکته برای من این بود که از ابتدا از من خواسته شد تا هر سوالی داشتم بپرسم و اطلاعات کاملی در مورد درمان دریافت کردم.”

 

❗ ۲. تجربه آقای حجت سهیلی زاده (۵۷ ساله)

آقای حجت سهیلی زاده به دلیل سرطان ریه تحت رادیوتراپی قرار گرفت. او می‌ گوید: “من برای اولین جلسه رادیوتراپی بسیار نگران بودم. اما وقتی وارد اتاق شدم، پزشک تمام مراحل درمان را برایم توضیح داد و مرا آرام کرد. دستگاه رادیوتراپی مانند یک دستگاه بزرگ و پیچیده به نظر می‌ رسید، اما روند درمان خیلی سریع و بدون درد بود.”

آقای سهیلی اضافه می‌ کند: “بعد از درمان، کمی احساس خستگی و سوزش در ناحیه قفسه سینه داشتم، اما هیچ‌ گونه درد یا مشکل جدی نداشتم.”

 

❗ ۳. تجربه خانم سمیه سماوات (۶۸ ساله)

خانم سمیه سماوات که به سرطان گردن مبتلا بود، اولین جلسه رادیوتراپی خود را اینطور توصیف می‌ کند: “اولین بار که به اتاق رادیوتراپی رفتم، حس کردم که همه چیز عجیب و غیرمعمول است. اما وقتی کارشناس توضیح داد که برای تابش پرتوها فقط باید بی‌ حرکت باشم و هیچ دردی احساس نخواهم کرد، اعتماد به نفس بیشتری پیدا کردم.”

وی می‌ گوید: “پس از جلسه درمان، کمی احساس سوزش در ناحیه درمان داشتم، اما این علائم طبیعی بودند. پزشکان نیز به من توصیه کردند که از محصولات خاص برای کاهش عوارض جانبی استفاده کنم و به هیچ عنوان پوست ناحیه درمان را چرب نکنم.”

 

سوالات متداول بیماران و همراهان

❓ آیا رادیوتراپی درد دارد؟

خیر! رادیوتراپی خود به خود درد ندارد. در طول درمان، بیمار هیچ دردی احساس نمی‌ کند. پرتوهای رادیوتراپی از طریق دستگاه‌ های خاص به منطقه موردنظر تابانده می‌ شوند و بیمار فقط باید در موقعیت خاصی قرار گیرد و بی‌ حرکت باشد. گاهی اوقات ممکن است بیمار احساس سوزش یا خارش در ناحیه درمان شده داشته باشد، که این معمولا موقتی است.

 

❓ چه مدت زمان طول می‌ کشد تا جلسه اول رادیوتراپی انجام شود؟

جلسه اول رادیوتراپی معمولا بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول می‌ کشد. در این جلسه، کارشناس رادیوتراپی به همراه پزشک متخصص رادیوتراپی موقعیت بیمار را به دقت بررسی و تنظیم می‌ کند و ناحیه درمان را مشخص می‌ کند. در این مدت، بیمار باید در حال استراحت باشد و نباید حرکت کند.

 

❓ چطور باید برای جلسه رادیوتراپی آماده شوم؟

برای آماده شدن برای جلسه رادیوتراپی، اولین قدم این است که پزشک دقیقا محل تومور را شبیه‌ سازی کرده و مسیر پرتوها را به دقت برنامه‌ ریزی کند. بیمار باید در طول درمان بی‌ حرکت بماند، بنابراین پوشیدن لباس راحت و مناسب که امکان تغییر وضعیت در آن راحت باشد، توصیه می‌ شود. همچنین، اگر ناحیه خاصی از بدن تحت درمان قرار می‌ گیرد، ممکن است به شما توصیه شود که پوست آن ناحیه تمیز و خشک باشد.

 

❓ چه نکاتی برای بیماران در حین رادیوتراپی مهم است؟

• بی‌ حرکت بودن: مهم‌ترین نکته در هنگام دریافت رادیوتراپی این است که بیمار باید در طول درمان بی‌ حرکت باشد تا پرتوها دقیقا به ناحیه هدف تابیده شوند.
• دقت در مصرف داروها: بیمار باید داروهای تجویزی پزشک مانند داروهای ضد تهوع یا مسکن را طبق دستور مصرف کند تا اثرات جانبی کاهش یابد.
• مراقبت از پوست ناحیه درمان شده: استفاده از کرم‌ های مخصوص (بیمار نباید از هر پمادی برای ناحیه درمان استفاده کند) و پرهیز از آفتاب گرفتن در ناحیه درمان شده از اهمیت ویژه‌ ای برخوردار است.

 

❓ آیا پس از هر جلسه رادیوتراپی استراحت نیاز است؟

بیشتر بیماران بعد از هر جلسه رادیوتراپی می‌ توانند به فعالیت‌ های روزمره خود ادامه دهند. البته، به دلیل عوارض جانبی مانند خستگی، ممکن است نیاز به استراحت بیشتر داشته باشید. بسیاری از بیماران به تدریج احساس خستگی می‌ کنند که ممکن است پس از چندین جلسه درمان شدت یابد. پزشکان توصیه می‌ کنند که بیمار در طول درمان، استراحت کافی داشته باشد و به مراقبت از خود توجه کند.

 

❓ آیا بعد از رادیوتراپی نیاز به مراقبت ویژه دارم؟

بعد از هر جلسه رادیوتراپی، بیشتر بیماران نیازی به مراقبت خاص ندارند، اما برخی عوارض جانبی ممکن است مانند سوزش، قرمزی یا خشکی در ناحیه درمان شده ایجاد شود.

مراقبت‌های خاص شامل استفاده از کرم‌ های مخصوص که توسط پزشک رادیوتراپی تجویز شده، اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید و استفاده از محصولات ضد آفتاب است. همچنین، در صورت بروز علائم غیرمعمول یا عوارض جدی، باید فورا با تیم درمانی خود مشورت کنید.

 

❓ آیا رادیوتراپی باعث ریزش مو می‌ شود؟

ریزش مو یکی از عوارض جانبی شایع رادیوتراپی است، اما این موضوع بستگی به ناحیه‌ ای دارد که تحت درمان قرار می‌ گیرد. اگر رادیوتراپی ناحیه سر یا گردن باشد و اشعه به آن قسمت تابانده شود، احتمال ریزش مو وجود دارد. در صورتی که رادیوتراپی به سایر نواحی بدن اعمال شود، ریزش مو نخواهیم داشت.

 

❓ آیا رادیوتراپی خطرات بلند مدت دارد؟

رادیوتراپی ممکن است برخی عوارض بلند مدت به همراه داشته باشد، به ویژه اگر پرتوها به نواحی حساس مانند قلب، ریه یا مغز تابانده شود. این عوارض می‌ توانند شامل آسیب به بافت‌ های سالم، مشکلات هورمونی یا مشکلات قلبی و عروقی باشند. به همین دلیل، پزشکان پیش از تجویز رادیوتراپی، تمامی جوانب خطر را ارزیابی کرده و تنها درصورت ضرورت این درمان را توصیه می‌ کنند.

 

 

خلاصه مقاله

جلسه اول رادیوتراپی ممکن است برای بسیاری از بیماران استرس‌ زا باشد، اما با آماده‌ سازی درست، آموزش دقیق و حمایت‌ های روانی، بیماران می‌ توانند با موفقیت از این مرحله عبور کنند. آگاهی از روند درمان و اثرات جانبی آن به بیماران کمک می‌ کند تا بهتر با این درمان روبرو شوند و از عوارض جانبی جلوگیری کنند.

 

جهت مشاوره و یا درخواست نوبت حضوری دکتر مریم میرزایی مقدم متخصص انکولوژی، رادیوتراپی و شیمی درمانی با شماره های ۰۲۱۸۶۱۲۶۱۹۳ ـ ۰۲۱۸۶۱۲۶۳۹۵ و اینستاگرام ایشان در ارتباط باشید.