بهترین تغذیه برای بیماران سرطانی

طی دوره ی بیماری بیشتر افراد کاهش اشتها و کاهش اختیار دریافت غذا را گزارش می کنند. تغییر حس چشایی و بویایی معمول است و میتواند در بی اشتهایی بیماران سرطانی دخیل باشد. بی اشتهایی ممکن است ناشی از خود بیماری، شیمی درمانی، رادیوتراپی، جراحی سر و گردن باشد. نفرت های چشایی ناشی از شیمی درمانی، هم در بزرگسالان و هم در کودکان گزارش شده است. بیماران همچنین ممکن است افزایش احساس بویایی منجر به حساس شدن نسبت به بوهای غذا و تنفر نسبت به بوهای غیرغذایی از جمله صابون و ادکلن را تجربه نمایند. مداخلات غذایی که باعث بوی غذاها گردد همچون سرو غذا بصورت خنک به جای غذای گرم می تواند مفید باشد.

ارتباط رژیم غذایی با خطر سرطان

با اینکه مکانیسم دقیق ارتباط بین ترکیبات غذایی مختلف و بروز یا مهار بروز سرطان بخوبی مشخص نشده است، اما تغذیه می تواند در هر مرحله از فرآیند سرطان زایی از طریق اثر برمتابولیسم، وضعیت دفاعی و ایمنی میزبان، تکثیر سلولی، افتراق سلولی و  رشد تومور نقش داشته باشد. رژیم غذایی حاوی ترکیباتی است که می توانند به عنوان مهار کننده و یا تحریک کننده ی فرآیند سرطان زایی عمل کنند .

به عنوان مثال آنتی اکسیدان ها شامل ویتامین C ،ویتامین E ،سلنیوم و کارتنوئیدها (مواد شیمیایی گیاهی) آنتی سیانین ها، لیکوپن، اندول ها و سولفورافان ها (جزء مهار کننده های سرطان هستند. از سوی دیگر، چربی های موجود در گوشت قرمز یا ترکیبات ناشی از کباب کردن گوشت با حرارت بالا شامل هیدروکربن های آروماتیک پلی سیکلیک و آمین های آروماتیک هتروسیکلیک ممکن است باعث تحریک و پیشبرد فرآیند سرطان زایی گردند.

ارتباط برخی از غذاها و ترکیبات غذایی با بروز سرطان

• چربی

رژیم غنی از چربی معمولا میزان گوشت و کالری بالایی نیز دارد که باعث اضافه وزن و چاقی و افزایش بروز سرطان می شود. رابطه ی بین گوشت و سرطان در نتیجه ی چندین مکانیسم احتمالی است.

خوردن مقادیر بیشتر امگا-3 از غذاهایی مثل ماهی های روغنی، روغن بذرکتان، گردو و جلبک ها، نسبت به امگا-6 از چربیهای غیراشباع در روغن ذرت، آفتابگردان و گلرنگ بطور بالقوه خطر سرطان ها را کاهش می دهد. افزایش مصرف چربی های حاوی امگا-3 نسبت به امگا-6 در رژیم غذایی زنان یائسه موجب کاهش خطر سرطان پستان می شود.

🎗 بنابراین مصرف گوشت قرمز بدون چربی

🎗 مصرف بیشتر گوشت ماهی و ماکیان

🎗 مصرف حبوبات و سویا

در صورتی که مطابق با توصیه های موجود باشد می تواند خطر سرطان پستان را در زنان یائسه کاهش دهد. همچنین گزارش شده است در زنان مبتلا به سرطان پستان، دریافت رژیم غذایی کم چربی، خطر بازگشت سرطان پستان را به طور چشم گیری کاهش می دهد. علاوه بر این ارتباط مثبت بین رژیم های غذایی حاوی چربی بالا و یا دریافت برخی از انواع غذاهای چرب خاص (گوشت، لبنیات و ….) و سرطان پروستات وجود دارد.

• پروتئین

اگر چه دریافت پروتئین کافی درحد مقدار توسعه شده روزانه، از نیازهای واقعی انسان به حساب می آید اما مصرف رژیم غذایی پر پروتئین، معمولا با دریافت چربی زیاد و فیبر کم همراه است. اثر پروتئین بر فاکتورهای سرطان زا، وابسته به اندام، نوع تومور، نوع پروتئین و کفایت کالری رژیم غذایی است. به طور کلی با افزایش مصرف پروتئین تا سه برابر موردنیاز تومور، رشد آن افزایش می یابد ولی با دریافت کمتر پروتئین، رشد آن سرکوب می شود. این اثر ممکن است به نوع اسید آمینه های خاص، نوع پروتئین، یا در موارد رژیم کم پروتئین مربوط به کاهش دریافت غذا باشد. افزایش مصرف گوشت قرمز با افزایش خطر سرطان کولون و سرطان پروستات مرتبط است. مصرف کمتر گوشت قرمز پرچربی و گوشت های فرآوری شده مانند سوسیس، کالباس و همبرگر می تواند در کاهش خطر بروز سرطان مؤثر باشد.

• کربوهیدرات ها (فیبر و قند های ساده)

غذاهای پر فیبر مانند غلات کامل بخش مهمی از یک برنامه غذایی سالم و متعادل را تشکیل می دهند. مصرف غذاهای پر فیبر از طریق کاهش یبوست و کاهش مدت زمان تماس مواد سرطان زا با دیوار روده بزرگ، سبب کاهش خطر بروز سرطان کولون می گردد.

• میوه و سبزی

غذاهای گیاهی می توانند بدلیل نقش در مهار سرطان از طریق مکانیسم های ضدالتهابی و تغییر در بیان ژن و فعالیت های هورمونی و پیشگیری از بروز سرطان نقش داشته باشند. میوه ها، سبزیجات و غلات کامل دارای فیتوکمیکال های فعال بیولوژیکی و ویتامین ها و مینرال و فیبر های خوراکی می باشند که نقش روشنی در پیشگیری و همینطور در درمان سرطان ها دارا می باشند. همچنین مطالعات نشان داده است که دریافت بیشتر از میوه ها و سبزیجات مزایای بیشتری از طریق کاهش وزن گیری و افزایش حس سیری و در نتیجه کاهش بروز چاقی و کاهش کلی ریسک بروز سرطان را در پی خواهند داشت.
افزایش مصرف میوه و سبزی با کاهش خطر سرطان دهان، سرطان حلق، سرطان حنجره، سرطان مری، سرطان شش، سرطان معده، سرطان کلیه، سرطان کولون، سرطان رکتوم، سرطان تخمدان و سرطان مثانه همراه است.

سبزیجات غیر نشاسته ای از جمله:

اسفناج، گوجه فرنگی، و نعناع احتمال اثرات محافظتی بر علیه سرطان های دهان، سرطان حلق، سرطان حنجره و سرطان مری دارند. همه ی سبزیجات اما بخصوص سبزیجات سبز و سبزیجات زرد بر علیه سرطان معده اثرات محافظتی دارند.

حمایت تغذیه ای ارتقاء دهنده ایمنی بدن

در بیمارانی که تحت عمل جراحی سرطان دستگاه گوارش قرار می گیرند استفاده از رژیم تغذیه ای جهت بالا بردن ایمنی بدن و پیشگیری از عوارض پس از جراحی از جمله عفونت و طول مدت بستری را کاهش داده و باعث کاهش هزینه وارده به بیمار می شود.

استفاده از مکمل های ارتقاء دهنده ایمنی به صورت خوراکی حداقل هفت تا ده روز پیش از جراحی شروع شده و حداقل پنج روز بعد از جراحی به صورت روده ای برای کاهش عوارض بعد از جراحی ادامه می یابد.

کاهش وزن در بیماران دارای تومورهای اندام های احشایی

کاهش وزن در بیماران دارای تومورهای اندام های احشایی مثل (سرطان پانکراس یا معده) بدلیل تغییرات در فرایند و جذب طبیعی، اغلب شدیدتر از افرادی می باشد که دارای تومور اندام های غیر احشایی مثل سرطان پستان هستند. کاهش وزن اخیر به میزان 10 درصد و یا بیشتر باعث افزایش بروز بیماری و مرگ و میر در این بیماران به دلیل سوء تغذیه پروتئین-انرژی می گردد.

عوارض تغذیه ای پس از جراحی

افراد مبتلا به سرطان به دلیل محل تومور، جراحی های ترمیمی (نوسازی)، شیمی درمانی و پرتودرمانی وضعیت تغذیه ای بدی را تجربه می کنند. تغذیه درمانی اختصاصی برای این افراد ضروری است و در طول مدت درمان و بهبودی، تداوم تغذیه درمانی ضروری است. در این گروه بیماران، متخصصین بالینی باید به تاریخچه دارویی و جراحی، فاکتورهای اجتماعی، روانی، سن، مصرف تنباکو، و الکل توجه کنند.

پیامدهای تغذیه ای شیمی درمانی

در شیمی درمانی سرطان از مواد شیمیایی و دارویی جهت تداخل با مراحل چرخه سلولی بخصوص مراحل مرتبط با سنتز و همانند سازی سلول های تومور استفاده می شود.
هنگام انتخاب رژیم شیمی درمانی، فاکتورهای زیادی باید مورد توجه قرار گیرند. این فاکتورها شامل مواردی چون بار تومور، بافت شناسی مرحله سرطان، اثر بخشی روش های درمانی (جراحی، پرتو درمانی و یا شیمی درمانی) و اهداف درمان برنامه ریزی شده توسط متخصص انکولوژی می باشند.

پیامدهای تغذیه ای پرتودرمانی

پرتودرمانی سرطان از اشعه های یونیزه کننده جهت آسیب رساندن و یا از بین سلول ها در ناحیه تحت درمان استفاده می کند. انرژی که از اشعه ساطع می شود، به ماده ژنتیکی سلول آسیب رسانده و مانع از ادامه رشد سلول ها می گردد. هر دو گروه سلول های سالم و سرطانی، در ناحیه درمان تحت تأثیر اشعه قرار گرفته ولی سلول های سالم سریع تر بهبود می یابند.
حمایت تغذیه ای در افرادی که تحت پرتودرمانی قرار می گیرند، حیاتی و ضروری است. غربالگری مناسب و تغذیه درمانی پزشکی که به صورت فعال و مؤثر انجام می گیرد، می تواند باعث کاهش و یا توقف مشکلات تغذیه ای که پرتودرمانی ایجاد می کند، گردد.

آماده سازی و قابلیت دسترسی به غذا برای بیمار

متخصصین تغذیه باید بیمار را در نگهداری غذاهایی که خوردن آنها راحت تر است مثل میوه کنسرو شده، ماست، پودینگ و یا مکمل های تغذیه ای موجود تشویق کنند، زیرا این غذاها در تمام مواقع در دسترس هستند؛ بخصوص در روزهایی که بیماران با پزشکان خود قرار ملاقات داشته و یا زمانی که برای مدت طولانی از خانه بیرون هستند.

رژیم های درمانی محدود کننده

در صورتی که دریافت تغذیه ای از طریق دهانی مختل شده باشد متخصصین تغذیه ممکن است محدودیت های تغذیه ای را کمتر کند. برنامه های غذایی مخصوص افراد دیابتی و رژیم هایی با چربی و کلسترول کم می تواند در طول دوره پرتو درمانی کنار گذاشته شوند. هدف ثابت نگه داشتن وزن و وضعیت تغذیه ای جاری تا حد امکان می باشد. ممکن است تیم مراقبت بهداشتی بیمار، نیازمند فراهم کردن مقادیر هدف جدید (به عنوان مثال مقادیر جدید برای گلوکز خون) و در نظر گرفتن محدوده جدید مطلوبی برای بیمار باشند تا این اطمینان فراهم آید که بیمار تا حد امکان دریافت غذایی مطلوبی دارد. در این زمان تنظیم و تطبیق با داروها (مثل داروهای هیپوگلیسمیک خوراکی، انسولین و یا سایر داروها که برای بیماری های مزمن استفاده می شوند) ممکن است لازم و ضروری باشد.

در طول چند سال گذشته، محققان راه هایی را جهت کاهش عوارض جانبی ناشی از درمان سرطان با بهره گیری از داروها و مواد مغذی خاص مورد مطالعه قرار داده اند. اثرگلوتامین، سولفات روی و آمیفوستین در کاهش عوارض جانبی ناشی از درمان از قبیل زخم های دهان، موکوزیت، اسهال، تغییر ذائقه و خشکی دهان مورد آزمایش قرار گرفته اند.

بعضی از رژیم های درمانی در بیماران سرطانی رواج یافته است که یکی از آنها رژیم غذایی ماکروبیوتیک است. در حال حاضر در این رژیم 51 تا 61 درصد کالری از غلات کامل، 10 تا 18 درصد از سبزی ها و باقی مانده از لوبیا ها، جلبک دریایی و سوپ تامین می گردد. از گوشت و بعضی از سبزی های ویژه اجتناب می گردد. و به مصرف لوبیای سویا تشویق میگردد. اما مطالعات قبلی ثابت کرده اند که این رژیم غذایی از نظر کلسیم و ویتامین B12 کمبود دارد.

روش های داشتن تغذیه مناسب برای بیماران سرطانی

• غذاهای گرم را گرم و غذاهای سرد را سرد نگه دارید به محض اینکه غذای خود را خوردید باقی مانده آن را در یخچال قرار دهید.
• تمامی میوه ها و سبزیجات را قبل از اینکه مصرف کنید بشوید. میوه هایی که نمی توانید به درستی بشوید مثل تمشک و انگور مصرف نکنید باید میوه ها و سبزیجاتی که سطح سفت دارند مثل هندوانه قبل از بریدن به درستی بشویید.
• قبل و بعد از آماده کردن غذا دست و چاقو و تخته گوشت خود را بشوید. رعایت این نکته مخصوصا زمانی که گوشت خام، مرغ و ماهی و بوقلمون آماده می‌کنید بسیار مهم است.
• یک تخته برای گوشت و یک تخته جدا برای میوه و سبزی استفاده کنید.
• برای ذوب شدن یخ گوشت و ماهی و بوقلمون و مرغ آنها را در یخچال بگذارید و یا در ماکروفر قرار دهید آنها را بیرون قرار ندهید.
• گوشت، مرغ، بوقلمون و تخم مرغ را کامل بپزید گوشت نباید به هیچ عنوان داخلش صورتی و نپخته باشد تخم مرغ نیز باید سفت باشد به طور کامل پخته شود.
• از مصرف ماهی خام، صدف خام و سوشی پرهیز کنید.
• اطمینان حاصل کنید که تمام آبمیوه ها و محصولات لبنی و عسلی که مصرف میکنید پاستوریزه باشند.
• غذاها و نوشیدنی‌هایی که تاریخ مصرفشان گذشته و تازه نیست مصرف نکنید.
• در رستوران های سلف سرویس و سالاد بار و بوفه ها غذا نخورید..

جهت مشاوره و درخواست نوبت دکتر مریم میرزایی مقدم متخصص رادیوتراپی، انکولوژی و شیمی درمانی با شماره های ۶۶۱۲۶۰۴۴ – ۶۶۱۲۶۰۶۵ و اینستاگرام ایشان در ارتباط باشید.