شیمی درمانی سرطان

سرطان به زبان ساده به معنای رشد و تکثیر غیرعادی سلول های بدن است. سرطان ‌ها، تومور هایی هستند که در سلول‌ های تشکیل ‌دهنده اندام ‌های بافتی مانند کبد یا کلیه ‌ها ایجاد می ‌شوند.

شیمی‏ درمانی استفاده از دارو های ضد سرطان است که پس از ورود به خون در تمام بدن پخش می شود و تمام سلول‏ های بدخیم هم در محل اولیه تومور (مبدا) و هم در مناطق انتشار یافته (متاستاز) را نابود می ‏کنند. شیمی ‏درمانی می‏ تواند به ‏تنهایی تزریق شود یا همراه با سایر دارو ها قبل یا بعد از عمل جراحی، همراه با رادیوتراپی و یا بعد از آن انجام شود. بسته به نوع بیماری، بیمار یک یا چند دارو را دریافت می‏ کند.

چرا که گاهی پس از انجام جراحی به منظور برداشتن تومور، بدن همچنان دارای سلول های سرطانی است. این سلول ها می توانند تومور های جدیدی ایجاد کرده یا سرطان را به سایر بخش های بدن منتشر کنند. همچنین ممکن است پیش از برداشتن تومور در جراحی، برای کوچک شدن تومور از شیمی درمانی استفاده شود. دارو های شیمی درمانی به تخریب، کوچک شدن یا کنترل سلول های سرطانی کمک کرده و همچنین می توانند علائم ناشی از سرطان مانند درد را کاهش دهند.

مکانیسم عمل در شیمی درمانی

دارو های شیمی درمانی به چند روش مختلف عمل می کنند:

• سلول های سرطانی و سلول های سالم را از بین می برند.
• تنها با سلول های سرطانی مقابله می کنند.
• تومور ها را از عروق خونی در حال رشد، که به رشد سریع آن ها کمک می کنند، محروم می سازند.
• به ژن های سلول های سرطانی حمله می کنند تا این سلول ها از بین بروند و نتوانند تومور های جدیدی ایجاد کنند.

داروهای معمول شیمی درمانی

پزشکان می توانند ده ها داروی شیمی درمانی را تجویز کنند. این دارو ها اغلب بر اساس نحوه عملکرد و ترکیبات سازنده آن ها به گروه هایی تقسیم می شوند که هر گروه به روش متفاوتی سلول های سرطانی را تخریب یا کوچک می کند.

• برخی از داروها DNA سلول های سرطانی را هدف قرار می دهند. این داروها عوامل آلکیله کننده نامیده می شوند و قدیمی ترین نوع شیمی درمانی هستند. این دارو ها سرطان های مختلفی مانند سرطان خون، لنفوم، بیماری هوچکین، مولتیپل میلوما، سارکوم و همچنین سرطان های پستان، ریه و تخمدان را درمان می کنند. با اینکه این دارو ها سلول های بد را از بین می برند. اما می توانند مغز استخوان را نیز در این پروسه از بین ببرند؛ این امر می تواند موجب بروز لوسمی در سال های بعد شود. برای کاهش این خطر می توان داروها را در دوزهای پایین مصرف کرد. سیکلوفسفامید، ملفالان و تموزولومید نمونه هایی از عوامل آلکیله کننده هستند.

• یک نوع داروی شیمی درمانی در متابولیسم طبیعی سلول ها تداخل ایجاد می کند و همین امر موجب توقف رشد آن ها می شود. به این دارو ها آنتی متابولیت گفته می شود. اغلب از این دارو ها برای درمان سرطان خون و سرطان های پستان، تخمدان و روده استفاده می شود. دارو های این گروه شامل ۵ -فلورواوراسیل، ۶-مرکاپتوپورین، سیتارابین، جمسیتابین و متوترکسات و داروهای متعدد دیگر است.

• شیمی درمانی آنتراسیکلین آنزیم های داخل DNA سلول های سرطانی که به تکثیر و رشد آنها کمک می کنند را مورد تهاجم قرار می دهد. این دارو ها برای سرطان های بسیاری کاربرد دارند. اکتینومایسین- D، بلائومایسین، داونوروبیسین و دوکسوروبیسین از جمله این دارو ها هستند. دوز های بالای آنتی بیوتیک ضد تومور می تواند به قلب یا ریه ها آسیب برساند. بنابراین برای مدت کوتاهی تجویز می شوند.

• دارو هایی به نام بازدارنده های میتوزی سلول های سرطانی را از ساخت نسخه های بیشتر باز می دارند. همچنین این دارو ها می توانند از تولید پروتئین های مورد نیاز برای رشد سلول های سرطانی توسط بدن ممانعت کنند. ممکن است این دارو ها برای سرطان های پستان و ریه و انواع میلوما، سرطان خون و لنفوم تجویز شوند. مهار کننده های میتوزی شامل دوکتاکسل، استراموستین، پاکلیتاکسل و وینبلاستین هستند.

• نوع دیگری از دارو ها، که مهار کننده های توپوایزومراز نامیده می شوند که آنزیم هایی که به تقسیم و رشد سلول های سرطانی کمک می کنند را تحت تاثیر قرار می دهند. آن ها برخی از انواع سرطان خون و سرطان ریه، تخمدان و روده ها را درمان می کنند. این گروه از داروها شامل اتوپوزید، ایرینوتکان، تن پوزید و توپوتکان هستند. با این حال برخی از آن ها ممکن است شانس ابتلا به سرطان دیگری را طی چند سال بعد افزایش دهند.

• استروئیدها داروهایی هستند که مانند هورمون های بدن عمل می کنند. آن ها در درمان بسیاری از سرطان ها مفید هستند و می توانند در برابر بروز حالت تهوع و استفراغ پس از دوره شیمی درمانی موثر باشند. همچنین می توانند از واکنش های آلرژیک نسبت به برخی دارو ها جلوگیری کنند. پردنیزون، متیل پردنیزولون و دگزامتازون از جمله استروئید هایی هستند که پزشک ممکن است تجویز کند.

سایر دارو های سرطان

شیمی درمانی روش درمانی مرسوم برای سرطان است، اما امروزه اغلب انواع دیگری از دارو های سرطان مانند درمان های هدفمند، هورمون درمانی و ایمونوتراپی را تجویز می شوند. برخلاف شیمی درمانی، این نوع دارو ها در حمله به سلول های سرطانی و سالم باقی گذاشتن سلولهای غیر سرطانی بدن بهتر عمل می کنند، بنابرین عوارض جانبی خفیف تری به دنبال دارند. از این رو ممکن است پزشک توصیه کند آن ها را به همراه دارو های شیمیایی یا به تنهایی مصرف کنید.

توصیه های شیمی درمانی از زبان متخصص شیمی درمانی

به طور خلاصه در صورت عدم وجود مشکلات خاص، صرفا توسط متخصص شیمی درمانی در تهران توصیه می شود رژیم غذایی متنوعی را همراه با وعده های غذایی مکرر و سبک دنبال شود. نکاتی که باید رعایت شود شامل موارد زیر است:

🎗 نوشیدن حداقل دو لیتر آب در روز در عملکرد بهتر کلیه ها و دفع صحیح دارو ها موثر است.

🎗 به دلیل بی اشتهایی در طول درمان، توصیه به مصرف چند وعده غذایی سبک می شود.

🎗 در صورت تهوع و استفراغ بهتر است از غذای خشک استفاده شود.

🎗 از مصرف نمک و ادویه جات جدا خودداری شود.

🎗 در صورت اسهال، برای جلوگیری از کم آبی، مصرف غذای سبک و افزایش مایعات مصرفی بسیار مهم است.

🎗 در صورت یبوست باید از مواد غذایی حاوی فیبر ( میوه و سبزیجات )مصرف شود.

🎗 در طی شیمی درمانی برای تقویت ارگان های بدن مقدار زیادی کالری دریافت شود.

🎗 رژیم های غذایی با پروتئین بالا برای بیماران مبتلا به سرطان توصیه می شود، زیرا پروتئین به قوی شدن عضلات کمک می کند.

🎗 رژیم های قلیایی قدرت اکسیدانی و ضد سرطانی بالایی دارند که باعث جلوگیری و درمان سرطان می شود.

جهت مشاوره و درخواست نوبت دکتر مریم میرزایی مقدم متخصص رادیوتراپی، انکولوژی و شیمی درمانی با شماره های ۶۶۱۲۶۰۴۴ – ۶۶۱۲۶۰۶۵ و اینستاگرام ایشان در ارتباط باشید.