عوارض پرتودرمانی یا رادیوتراپی برای بیمار چیست؟

عوارض پرتودرمانی یا رادیوتراپی

عوارض پرتودرمانی یا عوارض رادیوتراپی برای بیمار

رادیوتراپی یا پرتودرمانی به طور اختصاصی به درمان سرطان می‌پردازد. در این روش توسط متخصص رادیوتراپی پرتودرمانی، از دز بالای اشعه برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و کوچک نمودن آن‌ها استفاده می‌شود.

آیا رادیوتراپی عوارض دارد؟

رادیوتراپی نه تنها باعث نابودی و توقف رشد سلول های سرطانی می شود، بلکه ممکن است بر روی سلول های سالم اطراف نیز تاثیر بگذارد. آسیب دیدن سلول های سالم، یکی از عوارض رادیوتراپی می باشد. بسیاری از بیماران بعد از رادیوتراپی، احساس خستگی می کنند.

عوارض این شیوه درمانی به ناحیه ای که تحت درمان قرار می گیرد نیز بستگی دارد. به عنوان مثال، رادیوتراپی سرطان سینه می تواند با عوارضی مانند خستگی، تورم و سفتی سینه ها همراه باشد. اسهال، خستگی، ریزش مو، تهوع و استفراغ و تغییرات پوستی از جمله عوارض رادیوتراپی در پرتودرمانی ناحیه لگن می باشد.

 

دوره درمانی رادیوتراپی

رادیوتراپی معمولاً به عنوان دوره ای و بصورت، روزانه در طی چند هفته انجام می شود. قبل از شروع درمان، متخصص رادیوتراپی و انکولوژی شما، روند درمان را طراحی میکنند که در آن نوع رادیوتراپی، تعداد جلسات درمانی و تعداد دوره های آن برای شما مشخص می شود.

سلول های سالمی که حین رادیوتراپی آسیب می بینند، طی چند ماه بعد از درمان بهبود می یابند. گاهی ممکن است مدت زمان بهبودی کمی طولانی شود.

عوارض رادیوتراپی شامل

  • واکنش های پوستی
  • بي اشتهايی
  • تورم ناحیه
  • درد
  • ریزش مو در زیر بغل (رادیوتراپی پستان)
  • گلودرد
  • خستگی
  • درد در غدد لنفاوی
  • تغییر در شکل و رنگ پوست
  • حساسیت روی دنده ها
  • عوارض جانبی دیررس
  • تهوع و استفراغ

که در ادامه مقاله به مهمترین آنها می پردازیم.

عوارض جانبی پرتودرمانی

پرتودرمانی می تواند مانند سایر درمان ها برای بیمار عوارضی داشته باشد. خوشبختانه اکثر عوارض موقتی و قابل کنترل می باشند. مشکلاتی که به عنوان عوارض پرتو درمانی در حین درمان ممکن است پیش آیند، گرچه ناخوشایند می باشند، ولی اغلب عوارض حاد یا خطرناک نبوده و با گذشت زمان از بین می روند (چند هفته پس از اتمام درمان).

بروز عوارض، به نحوه درمان و منطقه درمانی و میزان تحمل بدن بیمار و مقادیر پرتو (دوز رادیوتراپی) بستگی دارد. بسیاری از بیماران در حین درمان هیچ گونه عوارض جانبی ندارند و به راحتی به فعالیت های روزمره زندگی خود می پردازند. البته ممکن است عوارض عمومی نیز در جریان پرتودرمانی پیش آیند، مثل احساس خستگی، رخوت و افسردگی.

برخی از عوارضی که در این بیماران ظاهر می شوند اصولا مربوط به عوارض کلی سرطان می باشد. به هر صورت مراقبت از بیمارانی که رادیوتراپی می شوند شامل مراقبت های عمومی، مراقبت های اختصاصی و مراقبت های روانی می گردد.

عوارض رادیوتراپی معمولا در ناحيه اي است كه درمان انجام ميشود. يكسري از عوارض عمومی هستند مانند:

  • احساس خستگی و ضعف در رادیوتراپی

🎗 ممكن است در طی درمان، به دنبال استرس ناشی از بيماری، تاثير پرتودرماني يا مدت طولانی انتظار، مراجعات مكرر روزانه، دچار خستگی شويد. اين حالت موقت بوده و پس از پايان درمان از بين ميرود.
🎗 سعي كنيد بيشتر استراحت كنيد.
🎗 زمان خواب شبانه و استراحت ميان روز خود را افزايش دهيد.
🎗 می توانيد كار روزمره خود را ادامه دهيد ولي نبايد كارهاي سنگينی را كه در توانتان نيست به خود تحميل كنيد.
🎗 انجام ورزش هاي سبک مانند پياده روي و نرمش هاي ملايم، در كاهش خستگي ناشي از راديوتراپی ميتواند كمک كننده باشد.

دیگر یافته های پزشکی
حین رادیوتراپی سرطان پستان چه مراقبت هایی نیاز هست؟

خستگی و افسردگی در سرطان

 

  • تهوع و استفراغ در رادیوتراپی

🎗 سعي كنيد غذا را به مقدار كم و دفعات بيشتر از سه وعده غذايي معمول استفاده كنيد. (به عنوان مثال شش بار در روز ولي به مقدار كم)
🎗 مصرف مايعات، نيم ساعت قبل يا بعد از غذا ميتواند كمک كننده باشد ولي در حين غذا ترجيحا مايعات ننوشيد.
🎗 از مصرف غذاهاي محرک، پر ادويه، سرخ شده، چرب و ديرهضم بپرهيزيد. غذاهاي داغ يا پر عطر و بو ميتواند اين حالت شما را تشديد كند. در اين حالت ميتوانيد پس از كمي سرد شدن غذايتان را ميل كنيد و چاشني هاي پرعطر و بو، به غذايتان اضافه نكنيد.
🎗 بهتر است قبل از پرتودرماني شكم، حداقل به مدت يک ساعت معده خالي باشد.
🎗 درصورتي كه مشكل شما تهوع صبحگاهي است سعي كنيد يک ساعت پس از برخاستن از خواب، اولين وعده غذايي را ميل كنيد.
🎗 خوردن غذاهايي كه دوست داريد و بودن در جمع عزيزان و دوستان ميتواند اين حالت را بهبود دهد.
🎗 آبنبات هاي خوشطعم يا قرص نعنايي در صورت تمايل ميتواند كمك كننده باشد. (آبنبات هاي ترش و محرک در صورت وجود زخمهاي دهاني بهتر است مصرف نشود)
🎗 در صورتيكه زخم يا مشكلات دهانی نداريد ميتوانيد آبليموي ترش تازه و آبغوره و چاشني های ترش همراه غذا صرف كنيد.
🎗 در صورت احساس تهوع، ميتوانيد در هواي آزاد چند نفس عميق بكشيد و سعي كنيد روي فعاليت يا فكر مطلوبي تمركز كنيد تا ذهنتان از موضوع منحرف گردد.
🎗 هم صحبتي با دوستان و نزديكان، شنيدن موسيقي و ديدن برنامه ها و فيلم هاي شاد و مفرح و مورد علاقه، ميتواند از احساس تهوع بكاهد.
🎗 رعايت بهداشت دهان و دندان ميتواند حالت تهوع را كاهش دهد.
🎗 اگر تهوع شما آزاردهنده و مكرر بود، ميتوانيد به پزشک متخصص راديوتراپی مراجعه كنيد تا در صورت لزوم براي شما دارو تجويز شود.

 

  • بي اشتهايی در رادیوتراپی

براي افزايش اشتها ميتوانيد:
🎗 در جمع دوستان و محيط هاي شاد و مفرح با فضاي مطلوب غذا ميل كنيد.
🎗 غذاي روزانه را در وعده هاي متعدد ولي در حجم كمتر و با تنوع بيشتر ميل كنيد.
🎗 كمي قدم زدن در فضاي سبز و آزاد ميتواند كمك كننده باشد. لباس هاي آزاد و نرم و نخي بپوشيد. (مخصوصا لباس زير)
🎗 سعي كنيد از مايعات با انرژي بالا (شير پرچرپ، عسل، ماست، بستني و خامه) استفاده كنيد.
🎗 اگر دهانتان زخم است، ميتوانيد از ني براي نوشيدن مايعات استفاده كنيد.
🎗 در صورت دلپيچه يا اسهال، توصيه ميشود از خوردن ميوه و سبزيجات خام و غذاهاي پرچرب و محرک اجتناب نموده و از نان سوخاري، برنج، ماست، تخم مرغ، سيب زميني آبپز، مرغ و ماهي در رژيم غذايي خود استفاده كنيد. براي جبران مايعات از دست رفته در اين حالت مي بايست مصرف مايعاتي مثل آب سيب، آب گوشت، چاي كمرنگ و دوغ را افزايش داد. (ترجيحا مايعات طبيعي به جای نوشيدني های صنعتی استفاده نماييد)

 

  • مشكلات پوستی در رادیوتراپی

التهاب و قرمزی پوست در ناحيه درمان كاملا طبيعي است. اين حالت ممكن است مانند حالت آفتاب سوختگي و قرمزی، خشكی، تيره شدن و پوسته پوسته شدن تظاهر كند و در مناطق و پوست های حساس ميتواند مانند سواير سوختگي ها تاول يا ترشح ايجاد كند. اين تغييرات حدود 2 الی 4 هفته پس از شروع درمان بسته به حساسيت پوست و نوع پرتو و طرح درمان ميتواند بروز كند.

براي كاهش عوارض پوستی به نكات زير توجه كنيد:
🎗 بدون اينكه روي تغييرات جزيي پوستتان تمركز كنيد و مدام نگران آن باشيد مراقب تغيير حالت پوست خود باشيد.
🎗 لباس هاي تنگ و چسبان در ناحيه درمان نپوشيد. سعي كنيد از لباس هاي كتان، پنبه اي، نخي و گشاد در ناحيه درمان استفاده كنيد.
🎗 از مالدين و خاراندن و خراشيدن ناحيه درمان اكيدا خودداري كنيد.
🎗 پوست ناحيه درمان را در معرض تماس با هيچ ماده فيزيكی (فلزات و بدليجات) يا شيميايی (پودر، عطر، مام، لوسيونهای پوستی و…) قرار ندهيد.
🎗 از مصرف كرم ها و لوسيون يا عطر و دئودورانت و اسپري يا پماد در اين ناحيه خودداري كنيد.
🎗 در مواردي كه پزشک متخصص انكولوژی، لوسيون يا كرم و پماد مخصوصي براي شما تجويز مي كند در همان روز و به همان ميزان و طريقه تجويزشده استفاده كنيد. بهترين زمان مصرف ترجيحا بلافاصله پس از هر جلسه پرتودرماني است. بطوري كه در مراجعه جلسه بعدي پرتودرماني، بقايای كرم روي ناحيه درمان باقي نماند. مصرف خودسرانه پمادها يا لوسيون هاي ترميم كننده مي تواند وضعيت پوست شما را بدتر كند.
🎗 از تراشيدن مو در ناحيه درمان خودداري كنيد. استفاده از ماشين هاي اصلاح كه موها را كوتاه ميكند بلامانع است.
🎗 سعي كنيد منطقه درمان در معرض تابش نور مستقيم خورشيد قرار نگيرد و از لباس پوشيده يا كلاه، بسته به ناحيه درمان استفاده كنيد.
🎗 از سردكردن و گرم كردن (كمپرس يخ يا كيسه آب گرم) و هر تحريكي در ناحيه درمان خودداري كنيد.
🎗 از شستشوی مكرر ناحيه درمان اجتناب كنيد.
🎗 ميتوانيد با آب ولرم حمام كنيد و ناحيه درمان را با دست و صابون بچه بشوييد، از ليف و كيسه و حوله سفت استفاده نكنيد.

دیگر یافته های پزشکی
از تشخیص تا درمان تومور و سرطان مغزی

 

 

  • تغييرات سلول های خونی در رادیوتراپی

پرتودرماني بسته به ناحيه درمان يا استفاده از شيمي درماني همزمان، ميتواند باعث كاهش گلبول های سفيد و پلاكت خون شما شود. اين تغييرات معمولا گذرا و موقتی است. كاهش تعداد آنها نبايد به ميزاني باشد كه مقاومت بدن شما را بيش از حد كاهش داده يا سبب خونريزی شود. همچنين پرتودرماني در برخي از مناطق خونساز، ميتواند باعث كاهش گلبول هاي قرمز يا به عبارتي كم خوني گردد.
به همين دليل به طور منظم توسط پزشک متخصص انكولوژی پرتودرمانی، در صورت لزوم درخواست آزمايش شمارش سلول هاي خوني شده و نتيجه آن كنترل ميشود. در صورت كاهش بيش از حد انتظار سلول خوني، ممكن است براي برگشت به حالت طبيعي، دارو يا رژيم غذايي خاصي تجويز شود يا چند روز درمان قطع شود.
كاهش گلبولهاي سفيد خون به دنبال راديوتراپی، توانايي بدن را در مقابله با عفونت ها كاهش ميدهد. بنابراين بدن شما مستعد ابتلا به عفونت هاي مختلف ميشود.

براي پيشگيری از عفونت:
🎗 دست هاي خود را قبل از غذاخوردن و بعد از اجابت مزاج با آب و صابون بشوييد.
🎗 از تماس نزديک، دست دادن، روبوسي كردن با كساني كه دچار عفونت هاي تنفسي مانند سرماخوردگي، آبله مرغان و … هستند دوری كنيد.
🎗 از رفت و آمد در محيطهاي شلوغ و پرجمعيت (مراكز خريد-سينما) بپرهيزيد.
🎗 از تماس نزديک با كودكاني كه به تازگي واكسن سرخک، سرخجه، فلج اطفال و آبله مرغان گرفته اند، اجتناب كنيد.
🎗 تب يكي از مهمترين نشانه هاي عفونت است. (بالاتر از 2/83 درجه سانتيگراد)

 

  • مشكلات احساسی در رادیوتراپی

🎗 احساس اضطراب، افسردگي، ترس، خشم و تنهايي نبايد شما را نگران كند. طبيعی است كه اين بيماری روی احساسات و عواطف شما اثر بگذارد. براي برطرف كردن و كاهش فشارهاي رواني ناشي از بيماري يا روند درمانتان، معاشرت با دوستان، افراد فاميل، مديتيشن، تمرينات و فعاليت های ورزشی و تمركزی و استراحت در شرايط دلخواه، به رسيدن شما به احساس آرامش كمک ميكند.

 

جهت مشاوره و درخواست نوبت دکتر مریم میرزایی مقدم متخصص رادیوتراپی، انکولوژی و شیمی درمانی با شماره های ۶۶۱۲۶۰۴۴۶۶۱۲۶۰۶۵ و اینستاگرام ایشان در ارتباط باشید.

1.5/5 - (2 امتیاز)

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *