تومور و سرطان مغز چیست؟

هر گروهی از سلول‌های غیرعادی که در مغز فضایی را اشغال کند باعث تولید تومور (توده) مغزی می‌شوند. رشد بدون کنترل سلول‌ های مغزی باعث ایجاد توده‌ی بافت (تومور) در مغز می‌شود که عملکرد های مغز مانند کنترل عضلانی، احساس، حافظه و سایر ویژگی‌های طبیعی بدن را مختل می‌کند. اگر چه چنین رشدی با نام تومور مغزی مشهور است، اما همه‌ی تومورهای مغزی سرطان نیستند. سرطان یک واژه برای معرفی تومورهای بدخیم است.

• تومورهای خوش‌خیم

این تومورها رشد آهسته‌ای دارند و گسترش نمی‌یابند. این تومورها سرطانی نیستند.

• تومورهای بدخیم

این تومور ها سرطانی هستند، به سرعت رشد می ‌کنند و می ‌توانند به سایر بخش‌ های مغز و نخاع گسترش پیدا کنند. در سرطان، مکانیسم تقسیم سلولی دچار اختلال می ‌شود و سلول‌ ها به طور غیر عادی تکثیر می ‌شوند. از بین انواع سرطان، سرطان مغز در مردها شایع‌تر است.

تومور های مغزی در دسته اولیه یا ثانویه دسته بندی می شوند. تومور مغزی اولیه از مغز شما نشات می گیرد. بسیاری از تومور های مغزی اولیه خوش خیم هستند. تومور مغزی ثانویه، همچنین به عنوان تومور مغزی متاستاتیک شناخته می شود، هنگامی که سلول های سرطانی از اندام دیگری مانند ریه یا پستان به مغز شما گسترش می یابند، رخ می دهد.

علائم تومور مغزی

همه‌ی تومورهای مغزی ایجاد علائم نمی ‌کنند و آن دسته از تومور های مغزی که باعث بروز علائم می ‌شوند نیز علائم متعددی ایجاد می ‌کنند که به اندازه تومور مغز، محل و سرعت رشد بستگی دارد. اما علائم تومور اولیه‌ی مغز و تومور متاستاتیک مشابه هستند. نشانه‌های عمومی ناشی از تومورهای مغزی عبارتند از:

• شروع سردرد جدید یا تغییر در الگوی سردرد قبلی
• سردردی که به تدریج بیش‌تر و شدیدتر می‌شود
• حالت تهوع یا استفراغ بدون دلیل
• مشکلات بینایی: مانند تاری بینایی، دوبینی یا از دست دادن دید محیطی
• ضعف در یک طرف بدن
• احساس سوزن سوزن شدن در اندام‌‌ها
• از دست دادن تدریجی حس یا حرکت در یک دست یا یک پا
• اختلال در تعادل و راه رفتن
• سرگیجه
• مشکلات گفتاری: مشکل در صحبت کردن، اختلال در صدا یا عدم توانایی صحبت کردن
• تغییرات شخصیتی یا رفتاری
• تشنج: به ویژه در افرادی که سابقه‌ی تشنج ندارند.
• مشکلات شنوایی
• تغییر در هوشیاری فرد
• کاهش توانایی ذهنی و یا سردرگمی
• مشکلات حافظه
• خواب آلودگی
• توهمات

ریسک فاکتورهای تومور مغزی

• سابقه خانوادگی

فقط حدود 5 تا 10 درصد از کل سرطان ها، ژنتیکی یا ارثی است. به ندرت اتفاق می افتد که تومور مغزی به صورت ژنتیکی به ارث برسد.

• سن

خطر بیشتر انواع تومورهای مغزی با افزایش سن افزایش می یابد.

• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص، می تواند خطر ابتلا به تومور های مغز را افزایش دهد.

• قرار گرفتن در معرض اشعه

افرادی که در معرض تابش اشعه قرار دارند، خطر ابتلا به تومور های مغزی در آن ها افزایش می یابد.

روش های تشخیص تومور مغزی

معاینه عصبی

طی معاینه ممکن است که بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی، قدرت و عکس العمل بیمار  بررسی شود. ایجاد مشکل در چند ناحیه و عملکرد ممکن است سرنخی درباره مشکل مغزی باشد.

درصورت لزوم، بعد از معاینه عصبی آزمایشات دیگر تجویز می شود. این موارد عبارتند از:

• CT-scan

پزشک به وسیله ی CT-scan می تواند نسبت به گرافی ساده تصویر دقیق تری از ساختار های مغزی تهیه کند. میتوان این کار را با یا بدون کنتراست انجام داد.

• MRI

در MRI از یک رنگ مخصوص برای تشخیص تومور استفاده می شود. تفاوت MRI با سی تی اسکن در این است که از اشعه استفاده نمی کند و معمولا تصویر دقیق تری از ساختار خود مغز به دست می دهد.

• آنژیوگرافی

در این روش از رنگی استفاده می کنیم که به رگ قسمت کشاله ی ران، تزریق می شود. این رنگ به شریان های مغز می رود و به پزشک اجازه می دهد وضعیت خون رسانی به تومور را ببیند. این اطلاعات هنگام جراحی کمک کننده خواهد بود.

• عکس برداری از جمجمه با استفاده از اشعه ایکس

ممکن است تومور مغز باعث شکستن استخوان جمجمه شود و عکس برداری با اشعه ی ایکس این شکستگی را نشان می دهد. اشعه ی ایکس همچنین رسوبات کلسیم را که گاهی در تومور دیده می شود مشخص می کند. همچنین اگر سرطان به استخوان رسیده باشد، رسوبات کلسیم در جریان خون دیده می شود.

• نمونه برداری

در نمونه برداری، قسمت کوچکی از تومور برداشته می شود. متخصصی به نام نوروپاتولوژیست آن را بررسی می کند. در نمونه برداری خوش خیم یا بدخیم بودن تومور مشخص می شود. همچنین می توان تعیین کرد تومور مغزی از نوع اولیه است یا ثانویه؟

درمان تومور مغزی

عمل جراحی تومور مغزی

اگر تومور مغزی در یک محل قابل دسترسی باشد، جراحی گزینه‌ی مناسبی برای از بین بردن تومور مغزی است. در برخی موارد، تومور کوچک و قابل جداسازی از بافت اطراف مغز است و با جراحی کاملا قابل حذف است.

عمل جراحی تومور مغزی خطراتی نظیر عفونت و خون‌ریزی دارد. خطرات دیگر به محل تومور بستگی دارد. به عنوان مثال، جراحی توموری که در نزدیکی اعصاب چشمی واقع شده، ممکن است خطر از بین رفتن بینایی را به همراه داشته باشد. دیگر عوارض جانبی جراحی شامل افزایش علائم فعلی، آسیب به بافت طبیعی مغز، تورم مغز و تشنج است.

پرتودرمانی تومور مغزی

طی پرتودرمانی توسط متخصص رادیوتراپی در تهران با استفاده از پرتوهای پر انرژی مانند اشعه‌ی ایکس یا پروتون سلول ‌های توموری کشته می‌ شوند. پرتودرمانی می ‌تواند با استفاده از دستگاهی که خارج از بدن قرار دارد.

انجام شود و یا در موارد بسیار نادر، دستگاه رادیواکتیو در داخل بدن و در نزدیکی تومور مغزی (Brachytherapy) قرار می‌گیرد. عوارض جانبی پرتودرمانی به نوع و دوز اشعه‌ای که دریافت می‌کنید بستگی دارد. عوارض جانبی رایج شامل خستگی، سردرد، از دست دادن حافظه، تحریک پوست سر و ریزش مو است.

شیمی درمانی تومور مغزی

داروهای شیمی درمانی به صورت خوراکی یا تزریق داخل وریدی در دسترس هستند. در برخی سرطان ‌های مغز، داروی شیمی درمانی به طور مستقیم در مایع مغزی نخاعی (CSF)، مغز یا ستون فقرات تزریق می‌شود. عوارض جانبی شیمی درمانی به نوع و دوز دارویی که فرد دریافت می‌کند بستگی دارد. شیمی درمانی می‌تواند موجب تهوع، استفراغ و ریزش مو شود.

درمان دارویی هدفمند

درمان‌های دارویی هدفمند بر روی سلول‌های سرطانی خاصی تمرکز می‌کنند و با متوقف کردن اختلالات تقسیم سلولی، می‌توانند موجب مرگ سلول‌های سرطانی شوند. این روش درمانی که اغلب با درمان‌های دیگر ترکیب می‌شود، گزینه‌ی مناسبی برای درمان بیمارانی است که دچار عود مجدد تومور پس از درمان‌های قبلی سرطان مغز می‌شوند.

پیشگیری از ایجاد تومور مغزی

علت دقیق سرطان مغز، به ویژه سرطان اولیه‌ی مغز، شناخته شده نیست، بنابراین اقدامات پیشگیرانه‌ی خاصی توسط محققین مشخص نشده است و هیچ راهی برای جلوگیری از سرطان‌ های مغزی وجود ندارد، اما تشخیص زود هنگام و درمان سرطان‌ هایی که تمایل به متاستاز به مغز دارند توسط بهترین متخصص انکولوژی، ممکن است خطر متاستاز به مغز را کاهش دهد.

جهت مشاوره و درخواست نوبت دکتر مریم میرزایی مقدم متخصص رادیوتراپی، انکولوژی و شیمی درمانی با شماره های ۶۶۱۲۶۰۴۴ – ۶۶۱۲۶۰۶۵ و اینستاگرام ایشان در ارتباط باشید.