مثانه

مثانه یک اندام تو خالی از جنس عضله است که در پایین شکم قرار داشته و وظیفه آن نگه‌داشتن ادرار است. هنگام ادرار کردن، عضلات مثانه منقبض می شوند و ادرار از طریق لوله ای به نام مجرای ادرار از مثانه خارج می شود.

سرطان مثانه

سرطان مثانه نوعی شایع از سرطان‌ها است که از سلول‌های مثانه با رشد غیرقابل کنترل شروع شده و اغلب در سلول‌های اوروتلیال که داخل مثانه را پوشانده‌اند، شکل می‌گیرد. براساس موسسه ملی بهداشت، سالانه تقریباً 45 هزار مرد و 17 هزار زن به این بیماری مبتلا می شوند.

معمولاً سرطان مثانه در مراحل اولیه بروز، توسط بهترین متخصص انکولوژی در تهران تشخیص داده می‌شود که احتمال درمان آن توسط متخصص بسیار زیاد است. با این حال حتی در صورت درمان سرطان مثانه در مراحل اولیه، بازهم ممکن است سرطان دوباره بازگردد. به همین دلیل بیماران مبتلا به سرطان مثانه که درمان می‌شوند باید تا سال‌ها تحت آزمایش و نظارت پزشکی قرار گیرند تا در صورت بروز دوباره علائم سرطان مثانه، سریع برای درمان آنها اقدام شود.

 

انواع سرطان مثانه

سلول‌های مختلفی در مثانه می‌توانند سرطانی شوند. نوع سلول‌هایی که سرطان از آنجا شروع می‌شود، نوع سرطان مثانه را مشخص می‌کند. این دسته‌بندی به پزشکان کمک می‌کند درمان متناسب با نوع سرطان را برای بیمار در نظر بگیرند. انواع سرطان مثانه شامل موارد زیر است:

• کارسینوم اوروتلیال (سلول انتقالی)

سلول‌های اوروتلیال وقتی مثانه شما پر است، باز شده و وقتی مثانه خالی است، جمع می‌شوند. این سلول‌ها داخل حالب‌ها و مجاری ادرار را هم پوشانده‌اند، در نتیجه سرطان کارسینوم اوروتلیال می‌تواند در این نواحی هم اتفاق بیفتد.

• سرطان سلول سنگفرشی

این نوع سرطان با تحریک مزمن مثانه همراه است، مثلاً در اثر یک عفونت یا استفاده طولانی مدت از کاتتر ادراری می‌تواند ایجاد شود. این نوع از سرطان بیشتر در مناطقی از دنیا که شیستوزومیازیس در آنجا شایع است، دیده می‌شود.

• آدنوکارسینوما

این نوع سرطان جزو انواع نادر سرطان مثانه بوده در سلول‌هایی ایجاد می‌شود که غدد ترشح‌کننده مخاط در مثانه را تشکیل می‌دهند.

 

روش‌های تشخیص سرطان مثانه

برای تشخیص سرطان مثانه از تست‌ها و آزمایش‌های مختلفی استفاده می‌شود:

• سیستوسکوپی

در این روش پزشک یک لوله بسیار ریز و کوچک که سیستوسکوپ نام دارد را وارد مجرای ادرار بیمار می‌کند. در سر این لوله یک دوربین کوچک وجود دارد که امکان مشاهده داخل مجاری ادرار و مثانه را به پزشک می‌دهد. بدین ترتیب پزشک داخل مثانه و مجاری ادرار را به دقت بررسی می کند.

در برخی موارد ممکن است پزشک در هنگام انجام سیستوسکوپی، نمونه‌ای از سلول‌های مثانه را بردارد تا در آزمایشگاه تحت بررسی دقیق قرار گیرد.

• آزمایش نمونه ادرار

نمونه‌ای از ادرار بیمار هم برای پیداکردن سلول‌های سرطانی تحت آزمایش قرار می‌گیرد. نمونه ادرار اخذ شده با میکروسکوپ‌های قوی بررسی می‌شود تا حضور سلول‌های سرطانی در آن چک شود.

• آزمایش‌های تصویربرداری

آزمایش‌های تصویربرداری مثل سی‌تی اسکن مثانه به پزشک کمک می‌کند ساختارهای داخلی سیستم دفع ادرار بیمار را بررسی کند.

سی‌تی اسکن به دو روش می‌تواند انجام شود:

1. ابتدا یک ماده به نام ماده حاجب از طریق رگ دست به بدن تزریق می‌شود. این ماده در نهایت به مجاری ادراری و مثانه می‌رسد. در این هنگام با استفاده از اشعه ایکس یک تصویر از ناحیه لگن و مثانه فرد ثبت می‌شود. بدین ترتیب یک نمای کامل و دقیق از ساختار سیستم ادراری بیمار بدست آمده و پزشک می‌تواند با کمک آن وجود سلول‌های سرطانی را بررسی کند.
2. نوع دیگری از تصویربرداری روش پیلوگرام رتروگراد است که در آن پزشک یک لوله نازک به نام کاتتر را وارد مجاری ادراری کرده و از طریق آن ماده حاجب را داخل مثانه تزریق می‌کند. این ماده در حالب‌ها جریان یافته و به کلیه وارد می‌شود. در این هنگام با کمک اشعه ایکس تصاویر این ناحیه ثبت می‌شود. این تصاویر به پزشک در تشخیص سلول‌های سرطانی سیستم ادراری کمک می‌کنند.

پس از آنکه وجود سلول‌های سرطانی در مثانه بیمار تشخیص داده شد، گسترش آن‌ها به غدد لنفاوی اطراف مثانه یا حتی دیگر قسمت‌های بدن (متاستاز سرطان) مورد بررسی قرار خواهد گرفت. برای این کار ممکن است پزشک یکی از آزمایش‌های زیر را به کار گیرد:

• سی‌تی اسکن
• توموگرافی گسیل پوزیترون PET SCAN
• ام‌آرآی
• اسکن ستخوان
• رادیولوژی قفسه سینه

با استفاده از نتایج این آزمایش‌ها پزشکان مرحله پیشرفت سرطان مثانه را تعیین می‌کنند.

 

روش‌های درمان سرطان مثانه

روش‌های متنوعی برای درمان سرطان مثانه وجود دارد که به کار گرفتن آن‌ها بستگی به نوع سرطان، میزان پیشرفت آن و درجه سرطان دارد. البته پزشک در انتخاب روش درمانی به وضعیت سلامت عمومی بیمار و ترجیح خود او هم توجه می‌کند.

۱. عمل جراحی برای درمان سرطان مثانه

• عمل جراحی برداشتن تومور از طریق مجاری ادراری

در این روش هیچ برشی در شکم شما ایجاد نمی‌شود و ابزارهای عمل از طریق مجاری ادرار وارد مثانه می‌شوند. این عمل که برای درمان سرطان مثانه در مراحل اولیه به کار می‌رود، شبیه همان روشی است که برای تشخیص سرطان مثانه به کار گرفته می‌شود. تنها در این حالت یک حلقه سیم الکتریکی به سر سیستوسکوپ متصل شده و وارد مثانه بیمار می‌شود. سپس با استفاده از جریان الکتریسیته داخل حلقه، سلول‌های سرطانی بریده یا سوزانده می‌شوند. همچنین در این روش می‌توان از یک لیزر پرانرژی هم استفاده کرد.

• سیستکتومی

سیستکتومی نوعی عمل جراحی است که در آن همه یا بخشی از مثانه به روش باز یا لاپاراسکوپیک (با دوربین) برداشته می‌شود. در یک عمل جراحی جزئی یا پارشیل، پزشک تنها قسمتی از مثانه که در آن تومور سرطانی ایجاد شده را برمی‌دارد. اما در عمل جراحی سیستکتومی رادیکال، پزشک کل مثانه و قسمتی از بافت‌ها و غدد لنفاوی اطراف آن را برمی‌دارد.

در مردان احتمالاً علاوه بر مثانه، پروستات هم برداشته شود. برای درمان سرطان مثانه زنان به این روش هم ممکن است همراه با مثانه، رحم، تخمدان‌ها و بخشی از واژن برداشته شود.

• بازسازی مثانه

پس از انجام عمل سیستکتومی و برداشتن مثانه بیمار، پزشک باید راهی جدید برای دفع ادرار در بدن بیمار در نظر بگیرد. یک روش برای دفع ادرار، بازسازی مثانه تحت عنوان “مثانه نئو” است. در این روش جراح یک مخزن کروی شکل را با استفاده از بافت‌های روده می‌سازد که به آن مثانه نئو گفته می‌شود. این مخزن سپس وارد بدن شده و به مجاری ادراری و حالب‌ متصل می‌شود.

• مجرای ایلیال

در این روش جراح با استفاده از بافت‌های روده بیمار، اقدام به ساخت یک لوله می‌کند. این لوله به حالب‌های تخلیه کننده کلیه متصل شده و به خارج از بدن کشیده و در خارج از بدن به یک کیسه متصل می‌شود که باید بیمارآن را روی شکم خود بپوشد. ادراری که توسط کلیه تولید می‌شود از طریق مجرای ایلیال به خارج از بدن منتقل شده و وارد کیسه می‌شود.

• مخزن ادرار

در این روش انحراف ادرار، پزشک بخشی از روده را به یک مخزن برای نگهداری ادرار تبدیل می‌کند. ادرار بیمار در این کیسه در داخل بدن جمع شده و بیمار باید با استفاده از یک کاتتر، ادرار را از طریق سوراخی کوچکی که در شکم ایجاد می‌شود، تخلیه کند.

 

۲. شیمی درمانی سرطان مثانه

در روش شیمی‌ درمانی از یک یا چند دارو برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. به طور کلی شیمی‌ درمانی برای درمان سرطان مثانه به دو صورت استفاده می‌شود:

• تزریق وریدی

شیمی‌ درمانی وریدی معمولاً قبل از عمل جراحی برداشتن مثانه انجام می‌شود تا شانس درمان سرطان را بیشتر کند. البته در مواردی هم ممکن است شیمی‌ درمانی بعد از عمل جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده استفاده شود که بستگی به تشخیص بهترین متخصص شیمی درمانی در تهران دارد.

• شیمی‌ درمانی مستقیم مثانه

در این روش یک لوله از طریق مجاری ادراری وارد مثانه شده و داروهای شیمی‌ درمانی را مستقیم وارد مثانه می‌کند. این داروها برای یک دوره زمانی مشخص در مثانه می‌مانند و سپس تخلیه می‌شوند.

این روش می‌تواند به عنوان درمان قطعی سرطان مثانه درجا (Insitu) به کار رود.

 

۳. پرتودرمانی سرطان مثانه

پرتودرمانی از تابش پرتوهای پرانرژی مثل اشعه ایکس و پروتون برای تخریب سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. در این روش پرتوها به صورت مستقیم و دقیق به نقاط مشخص‌ شده مثانه تابانده می‌شوند.

پرتو درمانی در ترکیب با شیمی‌ درمانی در مواردی که انجام عمل جراحی امکان‌پذیر نیست طبق تشخیص بهترین متخصص رادیوتراپی در تهران، استفاده می‌شود.

 

۴. ایمونوتراپی سرطان مثانه

ایمونوتراپی هم یک روش درمان دارویی است که سیستم ایمنی را برای مقابله با سرطان تحریک می‌کند. این روش هم مثل شیمی‌درمانی به دو صورت قابل انجام است:

• تزریق وریدی

ایمونوتراپی می‌تواند به صورت وریدی برای سرطان‌های پیشرفته یا سرطان‌های عود کننده ، استفاده شود. داروهای متنوعی برای ایمونوتراپی استفاده می‌شود که به سیستم ایمنی در شناسایی سلول‌های سرطانی در مثانه و مقابله با آنها کمک می‌کنند.

• تزریق مستقیم به مثانه

این نوع ایمونوتراپی برای سرطان‌های کوچک مثانه که تنها به بافت پوششی آن محدود بوده، مورد استفاده قرار می گیرند.

 

۵. دارودرمانی هدفمند سرطان مثانه

دارودرمانی هدفمند برای درمان سرطان‌های پیشرفته مثانه که دیگر روش‌ها روی آن جواب نداده، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش درمانی یک نقطه ضعف مشخص در سلول‌های سرطانی، هدف قرار گرفته و داروهایی برای حمله به این نقطه ضعف وارد بدن می‌شود. این کار باعث از بین رفتن سلول‌های سرطانی می‌شود.

 

۷. حفظ مثانه

در برخی افراد که سرطان به بافت عضلانی مثانه آنها حمله کرده اما نمی‌خواهند مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنند، از ترکیب روش‌های مختلف برای درمان سرطان مثانه استفاده می‌کنند. در این روش که به درمان سه‌گانه معروف است، ابتدا عمل تخریب بافت‌های سرطانی مثانه انجام می‌شود. در این مرحله پزشک سعی می‌کند تا جای ممکن بافت‌های مثانه را حفظ کند. پس از آن بیمار تحت شیمی‌درمانی و پرتودرمانی قرار می‌گیرد.

در مواردی که با انجام درمان سه‌گانه سرطان مثانه، باز هم سلول‌های سرطانی باقی بمانند یا سرطانی از نوع مهاجم به بافت عضلانی مثانه دوباره بروز پیدا کند، انجام سیستکتومی را در نظر گرفته خواهد شد.

 

جهت مشاوره و یا درخواست نوبت حضوری دکتر مریم میرزایی مقدم متخصص انکولوژی، رادیوتراپی و شیمی درمانی با شماره های ۰۲۱۸۶۱۲۶۱۹۳ ـ ۰۲۱۸۶۱۲۶۳۹۵ و اینستاگرام ایشان در ارتباط باشید.